Ważną formą aktywności społecznej seniorów są rady seniorów. W Małopolsce liczba rad seniorów systematycznie wzrasta, jednakże wciąż działają one w mniej niż co piątej gminie. Skąd się wzięły, czemu służą, jak je tworzyć?
Co to są Rady Seniorów?
Rady seniorów to ciała kolegialne składające się z przedstawicieli osób starszych i podmiotów działających na rzecz osób starszych, w szczególności przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz podmiotów prowadzących uniwersytety trzeciego wieku. Rady są jedną z metod rzecznictwa praw i postulatów osób starszych.
Powstają na mocy nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym, która weszła w życie 30 listopada 2013 roku. Artykuł 5c rozdziału 1 mówi, że gmina „sprzyja solidarności międzypokoleniowej oraz tworzy warunki do pobudzania aktywności obywatelskiej osób starszych w społeczności lokalnej”.
Jednym ze sposobów realizacji tego zadania może być utworzenie gminnej rady seniorów, którą powołuje do życia rada gminy z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych środowisk. Możliwość taka pojawiła się wprost po nowelizacji ww. ustawy o samorządzie gminnym w 2013 roku, jednakże rady powstawały już wcześniej. Najstarsza gminna rada seniorów w Małopolsce powstała w Oświęcimiu. Została powołana z inicjatywy władz samorządowych jeszcze przed nowelizacją ww. ustawy o samorządzie gminnym dającym możliwość powoływania tego gremium.
Funkcje konsultacyjne, doradcze i inicjatywne – co to oznacza?
Rady seniorów to gremia kolegialne o charakterze konsultacyjnym, doradczym i inicjatywnym, które wspierają rady gminy w realizacji polityki senioralnej. Ustawa określa funkcje rady, nie precyzuje jednak zakresu tych kompetencji, pozostawiając samorządom wypracowanie własnej praktyki. Powołując radę zatem dobrze przyjrzeć się, jaka może ona być.
Funkcje konsultacyjne oznaczają możliwość opiniowania lokalnych strategii, programów rozwoju, projektów uchwał, podejmowanych przedsięwzięć czy inwestycji. Szczególne znaczenie mają tu te, które wpłyną na jakoś życia osób starszych teraz lub w dalszej przyszłości takie jak np. samorządowe programy polityki senioralnej, projekty tzw. karty seniora, dające zniżki w punktach usługowych, projekty tworzenia domów opieki czy rozwoju uniwersytetów trzeciego wieku.
Funkcje doradcze dają gminnej radzie seniorów możliwość zgłaszania uwag i sugestii do działań gminy, co jeśli zostaną one uznane za zasadne, może oznaczać wprowadzenie ich w życie. Szczególnie istotne są funkcje inicjatywne rady. W ich ramach rada może zgłaszać własne pomysły na działania dla osób starszych, poszerzając w ten sposób perspektywę władz o potrzeby dotąd pomijanego pokolenia 60+. Władze gminy, w której działa rada seniorów, zostają tym samym znacząco wsparte merytorycznie: dostają doświadczenie i wiedzę o realnych potrzebach swoich starszych mieszkańców.
Rady seniorów stają się bardzo ważnym narzędziem partycypacji obywatelskiej. Są częścią demokracji lokalnej, której fundamentem jest myślenie o wspólnocie samorządowej jako o wszystkich mieszkańcach gminy. Ponadto rady seniorów stanowią doskonały czynnik pobudzający aktywność obywatelską osób starszych w społeczności lokalnej, pozwalają na poznanie opinii dotyczących potrzeb środowiska seniorów, zwrócenie uwagi na problemy tej grupy społecznej oraz wykorzystanie potencjału osób starszych.
Rady Seniorów w Małopolsce
W Małopolsce gminne rady seniorów nie są wciąż zjawiskiem powszechnym. Badania stanu i kondycji rad seniorów nie są prowadzone systematycznie. Wg badania przeprowadzonego przez Fundację Miejsc i Ludzi Aktywnych w roku 2019 w województwie małopolskim działały wówczas 33 rady seniorów. Więcej można przeczytać TUTAJ.
Przeprowadzona aktualnie pobieżna kwerenda pokazuje, że liczba ta wzrosła do 35+ gminnych i miejskich rad seniorów. Niektóre rady działają już od kilku kadencji, są takie, które po jednej kadencji nie powołały już następnego składu.
Rady seniorów podejmują tematy istotne z punktu widzenia seniorów. Często punktem wyjścia dla działalności rady jest przeprowadzenie diagnozy sytuacji seniorów w gminie, poznanie problemów i potrzeb oraz wyznaczenie zakresu spraw, nad którymi rada będzie mogą się pochylić w pierwszej kolejności po swoim powstaniu.
Wśród tematów najczęściej podejmowanych przez gminne rady seniorów w Małopolsce możemy wyróżnić następujące zagadnienia:
- ochrona zdrowia (np. koperty życia, promocja Programu Tele-Anioł, poprawa dostępności do przychodni i specjalistów);
- oferta spędzania wolnego czasu (np. zapewnienie dostępu do kultury, sportu, rekreacji, partycypacyjne tworzenie oferty dla seniorów, udział w organizacji wydarzeń dla seniorów);
- aktywizacja seniorów (tworzenie warunków do aktywizacji społecznej, obywatelskiej, włączanie do konkretnych działań).
- Infrastruktura przyjazna dla seniorów i dostępność (projektowanie uniwersalne, identyfikowanie barier, podejmowanie działań na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu).
Ważne jest też podejmowanie działań na rzecz zwiększania udziału seniorów w życiu gminy, włączanie ich w proces decyzyjny, w szczególności w odniesieniu do kwestii, które mają znaczący wpływ na ich życie poprzez organizację debat, paneli dyskusyjnych, spotkań, szkoleń czy zapraszanie do udziału w partycypacyjnym opracowaniu polityki senioralnej w gminie.
Rady seniorów w Małopolsce mogą korzystać ze wsparcia szkoleniowego, doradczego a także wymiany doświadczeń i dobrych praktyk na poziomie regionalnym poprzez przyłączenie się do Małopolskiej Sieci Rad Seniorów. Inicjatorem i koordynatorem tej sieci działającej od 2016 roku jest Fundacja Miejsc i Ludzi Aktywnych. z siedzibą w Krakowie.
Z jej pomocy mogą też skorzystać liderzy senioralni, którzy planują i podejmują działania na rzecz utworzenia rady seniorów w swojej gminie.
Małopolska Sieć Rad Seniorów zrzesza obecnie 27 członków. Lista członków sieci znajduje się TUTAJ. Więcej informacji na temat działalności Małopolskiej Sieci Rad Seniorów można znaleźć na stronie: www.radyseniorow.org oraz śledząc fanpage Małopolska Sieć Rad Seniorów na Facebooku. W sprawach Małopolskiej Sieci Rad Seniorów można się kontaktować przez adres mailowy: radyseniorow@mila.org.pl.
Wróć
